Rasy Psów

Rasa psa     – dawniej rasa (w znaczeniu zootechnicznym) zwierząt z gatunku psa domowego (Canis familiaris) wyselekcjonowana głównie pod kątem użytkowości, a współcześnie grupa psów uznanych przez organizację kynologiczną za spełniającą wymogi ustalonego przez nią wzorca rasy, ukierunkowanego głównie pod kątem wyglądu zewnętrznego^[1]. Różne stowarzyszenia kynologiczne stosują różne kryteria podziału psów na rasy oraz – zachowując odrębność w jeszcze większym stopniu – grupują rasy według swoich zasad, określonych we wzorcu rasy.

Pojęcie rasy powstaje, kiedy grupa osobników należących do tego samego gatunku jest w stanie reprodukować się, konsekwentnie zachowując te same cechy, przy uwzględnieniu takich czynników jak środowisko, historia, geografia, czy użytkowość. Istotne jest, by była to grupa o liczebności wystarczającej do utrzymania rasy bez konieczności stosowania kojarzeń w pokrewieństwie bądź dolewu obcej krwi^[2].

Powstawanie ras psa

Nie istnieją dokładne dane dotyczące czasu w jakim człowiek miałby zacząć ingerować w hodowlę tych zwierząt. Räber podaje, że w mezolicie ludzie preferowali osobniki przywiązujące się do ludzkiej grupy i pod tym kątem przeprowadzali dobór. Istotny skok w procesie tworzenia się ras nastąpił w momencie porzucenia przez ludzi koczowniczego trybu życia na korzyść osiadłego, związanego z uprawą ziemi i hodowlą innych zwierząt domowych (m.in. bydła)^[3]. Początkowo typy psów, które wyłoniły się z procesu selekcji dokonywanej przez człowieka i środowisko, były „rasami regionalnymi” mogącymi przeżyć w odpowiedniej niszy ekologicznej. Przykładem takiej prarasy jest pies torfowy, w typie wilkowatym (Canis familiaris palustris), którego szczątki pochodzące z neolitu, odkryto pod koniec XIX wieku, w Szwajcarii. Pies ten był trzymany w osadach ludzkich zbudowanych na palach, w rejonach zabagnionych. Studer, będący zoologiem z Berna, zafascynowany odkryciem szczątków prapsów wraz z innymi naukowcami, stworzył historyczny podział ras w stosunku do współcześnie istniejących. Opublikował te wyniki w 1901 roku, w swojej pracy pod tytułem "Psy prehistoryczne a obecnie żyjące rasy" ("Die prähistorischen Hunde in ihrer Beziehung zu den gegenwärting lebenden Rassen"). Na podstawie tej pracy wielu późniejszych kynologów tworzyło swoje publikacje. Z czasem okazało się, że przedstawiony przez Studera podział ras nie uwzględniał wszystkich cech, a nadanie nazwy szpic torfowy długo pokutowało poglądem, że szpice to najstarsza grupa psów na świecie.

Basenji – jedna z ras pierwotnych

Skamieniałości pochodzące z ok. 6500 lat temu (4500 lat p.n.e.) pozwoliły wyodrębnić 5 głównych typów psa z tamtego okresu^[4]:

• mastify
• wilkowate
• charty
• pointery
• psy pasterskie

Według Hansa Räbera pierwsze hodowle psów rasowych prowadzili myśliwi szlacheccy, którzy kładli nacisk na „czystość ras” rozumianą jako umiejętności myśliwskie przekazywane potomstwu, takie jak trzymanie tropu itp. Stare germańskie dokumenty prawne informują o dużej wartości psa w ten sposób hodowanego^[3].

Do czasów współczesnych powstały tysiące ras psa domowego^[5], głównie myśliwskich^[6]. Większość z nich wyginęła. Około 400 ras uznano w rejestrach organizacji kynologicznych. Niektórym współczesnym rasom grozi wyginięcie.

W efekcie sprzecznych poglądów hodowców na temat wyglądu psów poszczególnych ras^[5], w XIX wieku powstały pierwsze kluby kynologiczne. Wprowadziły wzorce dla każdej z ras, księgi hodowlane (księgi rodowodowe, wykazujące przodków poszczególnych psów), rodowody (świadectwa pochodzenia) oraz zakaz wystawiania psów niezarejestrowanych w księgach hodowlanych. Przyczyniło się to do ukierunkowaniu hodowli psów pod kątem spełnienia wymogów wzorca narzuconego przez klub kynologiczny działający w danym regionie. Selekcjonowanie osobników pod kątem użytkowości zostało zastąpione dążeniem do podkreślania zewnętrznych cech budowy (eksterieru)^[1][5].

Hodowla w tzw. czystości rasy polega na kojarzeniu blisko spokrewnionych osobników w obrębie tejże rasy, co ograniczyło pulę genową jej populacji. Wybieranie do dalszej hodowli osobników spełniających wymogi wzorca rasy, zwłaszcza zwycięzców wystaw, jeszcze bardziej zwiększa poziom inbredu. Takie techniki hodowlane przyczyniły się do wzmacniania wad genetycznych zwierząt^[5]. W prawidłowo prowadzonej hodowli psy będące nosicielami genów odpowiedzialnych za wady wrodzone nie powinny być dopuszczane do reprodukcji^[1].

Pies domowy – udomowiona forma wilka szarego, ssaka drapieżnego z rodziny psowatych (Canidae), powszechnie uznana za odrębny gatunek opisywany pod synonimicznymi nazwami Canis lupus familiaris lub Canis familiaris. Od czasu jego udomowienia powstało wiele ras znacznie różniących się morfologią i cechami użytkowymi. Rasy pierwotne powstawały głównie w wyniku presji środowiskowej, a rasy współczesne uzyskano w wyniku doboru sztucznego.